قوانین سمینارهای پژوهشی علوم اجتماعی و انسانی
گرایش جامعه شناسی و مردم شناسی
دوره دوم ابتدایی و دوره اول و دوم متوسطه
مقدّمه
علوم انسانی جزئی از علوم پایه در هر جامعه ای محسوب می شود و به نوعی زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی یک جامعه از طریق این حوزه شکل می گیرد. اگر در این بخش هر کشور و جامعه ای بتواند افراد لایق و کاردان تربیت نماید جامعه به سمت توسعه ی پایدار سوق خواهد یافت. یکی از نهادهایی که بیشترین و مؤثرترین نقش را در این زمینه میتواند ایفا کند، نهاد آموزش و پرورش است. علوم انسانی نسبت به سایر رشته ها و گرایش های علمی در ایران کمی مورد بی مهری قرار گرفته و آنطور که باید و شاید از پتانسیل های این رشته، در کشور استفاده نکرده ایم و همین امر موجب ضعف ما در بسیاری از زمینه های فرهنگی- اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی و…. شده است.
گرایش علوم اجتماعی یکی از زیرشاخه های علوم انسانی است که متخصّصان این رشته در حوزه های اجتماعی و علمی و تربیت انسانی فعالیت های متفاوت و گستردهای را در کشور انجام می دهند. لذا در این طرح سعی داریم با معرفی دو زیرمجموعه از علوم اجتماعی (مردم شناسی و جامعه شناسی) و محورهای آنها در مسابقات دانش آموزی بتوانیم کمکی در حوزهی پژوهش دانش آموزی داشته، همچنین کودکان و نوجوانان را برای درک بهتر و مشارکت بیشتر در حوزه های اجتماعی و فرهنگی با ساختاری علمی راهنمایی کنیم. در اینجا ذکر مختصری از این دو رشته برای آشنایی بیشتر مخاطبان خواهیم داشت.
مردم شناسی و جامعه شناسی دو گرایش علوم اجتماعی هستند که هم خوانی بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند و شاید به نوعی تفکیک این دو از یکدیگر کمی برای افراد مشکل باشد. جامعه شناسی بیشتر به جنبه های کلان، با نگاهی آسیب شناختی در اجتماع می پردازد و روش تحقیق آن عمدتاً کمّی است. رشته ی مردم شناسی به جنبه های مختلف اجتماع با دیدی فرهنگی و در سطح کوچکتر امّا عمیق تر می پردازد و روش تحقیق آن عمدتاً کیفی است.
در مسابقات دانش آموزی برای اینکه افراد درک بهتری از این دو گرایش داشته باشند و خلط مبحث به وجود نیاید، بر آن شدیم از گرایش مردم شناسی فرهنگی که زیرمجموعه ی مردمشناسی است در مباحث فرهنگی و از جامعه شناسی در مباحث اجتماعی و آسیب شناختی استفاده کنیم.
اهمّیّت کاربرد مردم شناسی و جامعه شناسی در مسابقه ی دانش آموزی
از آنجایی که این دو گرایش با جزء به جزء زندگی اجتماعی افراد در تمامی سطوح گره خورده است در نتیجه مطالعه و پژوهش بیشتر در این حوزه ها، مساوی است با زندگی اجتماعی بهتر. از طرفی تا به حال این دو گرایش متأسفانه در سطح دانش آموزی مورد استقبال قرار نگرفته است. رسالت نهاد آموزشی در کنار علم آموزی تربیت انسانی افراد نیز هست و برای تقویت قوّه ی پژوهشی-آموزشی دانش آموزان در کنار علم اندوزی، فعّالیّت در این حوزه های پژوهشی مؤثر خواهد بود. در راستای مطالب ذکر شده دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی؛ دوره ی ابتدایی و متوسطه ی اوّل و دوم میتوانند در بخش های مختلف مسابقه شرکت نموده و مهارت ها و توانایی های خود را به معرض آزمایش بگذارند.
هدف از این طرح و اجرای آن آشناکردن مخاطب کودک و نوجوان با مسائل روزِ جامعه و نیز شناخت عمیق تر آنها از مُعضلات نسلیِ خودشان و خلّاقیّت برای بهبود آنها است. در ذیل به طور فهرست وار به اهداف این حوزه اشاره خواهیم کرد:
- شناخت بهتر کودک و نوجوان از نیازها و خواسته های خود و حلِّ آنها
- افزایش خلّاقیّت و درک پژوهشی در کنار آموزش
- جلب مشارکت دانش آموزان به عنوان سرمایه های انسانی که دارای انگیزه و هوش سرشار هستند در طرح های پژوهشی.
- استعدادیابی و کمک به تعیین مسیر پژوهشی و آموزشی دانش آموزان
- تقویّت درک و نگاه نقّادانه دانش آموزان به مسائل روز جامعه در حوزه های مختلف
- آشنایی نوجوانان با تحقیقات اجتماعی- فرهنگی آکادمیک
آیین نامه ی اجرایی طرح پیشنهادی
- شرایط عمومی شرکت در مسابقات
- محورهای پژوهشی در دو گرایش مردم شناسی فرهنگی و جامعه شناسی مشخّص می شوند؛ لذا افراد واجد شرایط در یکی از دو بخش می توانند شرکت کنند.
- شرکت در هر دو گرایش به طور همزمان امکان پذیر نیست.
- در جهت تقویّت روحیه ی کار جمعی، مسابقات به صورت گروهی برگزار می شود.
- تعداد نفرات گروه ها حدِّاقل 2 و حدِّاکثر 5 نفر باشد.
- در تیم های گروهی یک نفر به عنوان سرپرست تیم معرفی شود.
- ردهی سنّی شرکتکنندگان
- گروه سنّی نوجوان: دو دورهی (متوسّطه ی اوّل) و (متوسّطه ی دوم) می توانند شرکت نمایند.
- گروه سنّی کودک: در مقطع ابتدایی، دانش آموزان به تشخیص و صلاح دید راهنما در برخی محورهای معرّفی شده، می تواند شرکت نماید.
- الگوهای اجرایی مسابقه
- شرکت کنندگان می توانند از الگوی سمینار برای حوزه ی جامعه شناسی و از دو الگوی سمینار و غرفه برای حوزهی مردم شناسی فرهنگی استفاده کنند.
- در بخش غرفه، شرکت کنندگان می توانند با محورّیت مردم شناسی تصویری، فرهنگ فولکلور، پوشاک، خوراک و سایر، فعّالیّت داشته باشند.
- در بخش غرفه، دانش آموزان میتوانند خلّاقیّت و مهارت خود را در طراحی غرفه و در کنار آن تحلیل و توصیف دقیق عناصری که در غرفه ارائه می دهند به طور کامل به نمایش بگذارند.
- طبق الگوی سمینار، نحوه ی نگارش مقاله، ارائه ی مطلب، تسلّط بر موضوع و استفاده از ابزار تکنولوژیک از اهمّیّت بالایی برخوردار است.
- قوانین نگارش مقاله و طرح پژوهشی
- تمام نکات ویرایشی مناسب یک طرح پژوهشی استاندارد رعایت شود.
- ترجیحاً عناوین مناسب و مختصر انتخاب شوند تا از پراکنده گویی جلوگیری شود.
- به جهت بهبود عملکرد شرکت کنندگان و ارتقای کیفیّت پژوهش، حوزه ی تحقیق و موضوع آن کوچک انتخاب شود و مطالعات عمیق باشد.
- چارچوب علمی یک مقاله به طور دقیق رعایت شود.(چکیده، مقدمه، طرح مسئله، روش تحقیق، مبانی نظری، طرح اصلی تحقیق ، نتیجه گیری و در پایان ثبت کردن درست منابع)
- به نکات ویرایشی و نگارشی، ذکر منابع درون متنی و منابع نهایی به دقّت توجّه شود.
- محورهای پژوهش
- حوزه ی مردم شناسی فرهنگی
-موسیقی های محلّی(ترانه های فولکلوریک، ضرب المثل ها، لالایی های مادران و … )
-خُرده فرهنگ های نوجوانان
-پوشاک و مُد
-تغذیه و ارتباط آن با پایگاه فرهنگی و قومی افراد
-سَبک های جدید گفتار و کارکرد آن در بین نوجوانان
-اُسطوره ها و اعتقادات فرهنگی
-سایر
- حوزه ی جامعه شناسی
-مسئله ی جنسیّت در نوجوانان
-نوجوان و اعتیاد
-آسیب های اجتماعی حاصل از طلاق والدین بر نوجوانان
-کودکان کار
-فقر و نوجوان
-مسئله ی آموزش نوجوانان
-سینما و نوجوان
-دغدغه های اجتماعی دخترانِ نوجوان
-شبکه های مجازی
-سایر
* در دوره ابتدایی چند محور محدود معرفی میشوند و مربّیان و راهنماهای گرامی می توانند متناسب با قوانین مسابقات و خلّاقیّت کودکان موضوعاتی را طرح نموده و ارائه دهند.
- کودک و محیط زیست
- کودک و بازی های رایانه ایی
- کودکان و دوزبانگی
- تغذیه و مسئله ی اضافه وزن در کودکان
- تک فرزندی
- سایر….