قوانین سمینارهای پژوهشی علوم اجتماعی و انسانی

گرایش جامعه شناسی و مردم شناسی

دوره دوم ابتدایی و دوره اول و دوم متوسطه

 

مقدّمه

علوم انسانی جزئی از علوم پایه در هر جامعه ­ای محسوب می­ شود و به نوعی زیرساخت ­های فرهنگی و اجتماعی یک جامعه از طریق این حوزه شکل می ­گیرد. اگر در این بخش هر کشور و جامعه ­ای بتواند افراد لایق و کاردان تربیت نماید جامعه به سمت توسعه ­ی پایدار سوق خواهد یافت. یکی از نهادهایی که بیشترین و مؤثرترین نقش را در این زمینه می­تواند ایفا کند، نهاد آموزش و پرورش است. علوم انسانی نسبت به سایر رشته ­ها و گرایش ­های علمی در ایران کمی مورد بی­ مهری قرار گرفته و آن­طور که باید و شاید از پتانسیل­ های این رشته، در کشور استفاده نکرده­ ایم و همین امر موجب ضعف ما در بسیاری از زمینه ­های فرهنگی- اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی و…. شده است.

گرایش علوم اجتماعی یکی از زیرشاخه ­های علوم انسانی است که متخصّصان این رشته در حوزه­ های اجتماعی و علمی و تربیت انسانی فعالیت­ های متفاوت و گسترده­ای را در کشور انجام می دهند. لذا در این طرح سعی داریم با معرفی دو زیرمجموعه از علوم اجتماعی (مردم­ شناسی و جامعه ­شناسی) و محورهای آن­ها در مسابقات دانش ­آموزی بتوانیم کمکی در حوزه­ی پژوهش دانش ­آموزی داشته، هم­چنین کودکان و نوجوانان را برای درک بهتر و مشارکت بیشتر در حوزه­ های اجتماعی و فرهنگی با ساختاری علمی راهنمایی کنیم. در این­جا ذکر مختصری از این دو رشته برای آشنایی بیشتر مخاطبان خواهیم­ داشت.

مردم­ شناسی و جامعه­ شناسی دو گرایش علوم اجتماعی هستند که هم ­خوانی بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند و شاید به­ نوعی تفکیک این دو از یکدیگر کمی برای افراد مشکل باشد. جامعه ­شناسی بیشتر به جنبه ­های کلان، با نگاهی آسیب­ شناختی در اجتماع می­ پردازد و روش تحقیق آن عمدتاً کمّی است. رشته­ ی مردم­ شناسی به جنبه های مختلف اجتماع با دیدی فرهنگی و در سطح کوچک­تر امّا عمیق ­تر می ­پردازد و روش تحقیق آن عمدتاً کیفی است.

در مسابقات دانش ­آموزی برای این­که افراد درک بهتری از این دو گرایش داشته باشند و خلط مبحث به وجود نیاید، بر آن شدیم از گرایش مردم­ شناسی فرهنگی که زیرمجموعه ­ی مردم­شناسی است در مباحث فرهنگی و از جامعه شناسی در مباحث اجتماعی و آسیب­ شناختی استفاده کنیم.

اهمّیّت کاربرد مردم­ شناسی و جامعه ­شناسی در مسابقه­ ی دانش ­آموزی

از آن­جایی که این دو گرایش با جزء به جزء زندگی اجتماعی افراد در تمامی سطوح گره خورده­ است در نتیجه مطالعه و پژوهش بیشتر در این حوزه ­ها، مساوی است با زندگی اجتماعی بهتر. از طرفی تا به حال این دو گرایش متأسفانه در سطح دانش ­آموزی مورد استقبال قرار نگرفته است. رسالت نهاد آموزشی در کنار علم­ آموزی تربیت انسانی افراد نیز هست و برای تقویت  قوّه­ ی پژوهشی-آموزشی دانش ­آموزان در کنار علم ­اندوزی، فعّالیّت در این حوزه ­های پژوهشی مؤثر خواهد بود. در راستای مطالب ذکر شده دانش ­آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی؛ دوره ­ی ابتدایی و متوسطه­ ی اوّل و دوم می­توانند در بخش ­های مختلف مسابقه شرکت نموده و مهارت ­ها و توانایی­ های خود را به معرض آزمایش بگذارند.

هدف از این طرح و اجرای آن آشناکردن مخاطب کودک و نوجوان با مسائل روزِ جامعه و نیز شناخت عمیق­ تر آن­ها از مُعضلات نسلیِ خودشان و خلّاقیّت برای بهبود آن­ها است. در ذیل به طور فهرست­ وار به اهداف این حوزه اشاره خواهیم کرد:

• شناخت بهتر کودک و نوجوان از نیازها و خواسته ­های خود و حلِّ آن­ها
• افزایش خلّاقیّت و درک پژوهشی در کنار آموزش
• جلب مشارکت دانش ­آموزان به ­عنوان سرمایه ­های انسانی که دارای انگیزه و هوش سرشار هستند در طرح­ های پژوهشی.
• استعدادیابی و کمک به تعیین مسیر پژوهشی و آموزشی دانش ­آموزان
• تقویّت درک و نگاه نقّادانه دانش ­آموزان به مسائل روز جامعه در حوزه ­های مختلف
• آشنایی نوجوانان با تحقیقات اجتماعی- فرهنگی آکادمیک

 

آیین­ نامه­ ی اجرایی طرح پیشنهادی

• شرایط عمومی شرکت در مسابقات
• محورهای پژوهشی در دو گرایش مردم­ شناسی فرهنگی و جامعه­ شناسی مشخّص می­ شوند؛ لذا افراد واجد شرایط در یکی از دو بخش می­ توانند شرکت کنند.
• شرکت در هر دو گرایش به ­طور هم­زمان امکان­ پذیر نیست.
• در جهت تقویّت روحیه ­ی کار جمعی، مسابقات به صورت گروهی برگزار می ­شود.
• تعداد نفرات گروه ­ها حدِّاقل 2 و حدِّاکثر 5 نفر باشد.
• در تیم­ های گروهی یک نفر به­ عنوان سرپرست تیم معرفی شود.
• رده­ی سنّی شرکت­کنندگان
• گروه سنّی نوجوان: دو دوره­ی (متوسّطه ­ی اوّل) و (متوسّطه­ ی دوم) می­ توانند شرکت نمایند.
• گروه سنّی کودک: در مقطع ابتدایی، دانش ­آموزان به تشخیص و صلاح­ دید راهنما در برخی محورهای معرّفی شده، می ­تواند شرکت نماید.
• الگوهای اجرایی مسابقه
• شرکت­ کنندگان می­ توانند از الگوی سمینار برای حوزه ­ی جامعه­ شناسی و از دو الگوی سمینار و غرفه برای حوزه­ی مردم ­شناسی فرهنگی استفاده کنند.
• در بخش غرفه­، شرکت ­کنندگان می­ توانند با محورّیت مردم­ شناسی تصویری، فرهنگ فولکلور، پوشاک، خوراک و سایر، فعّالیّت داشته باشند.
• در بخش غرفه، دانش ­آموزان می­توانند خلّاقیّت و مهارت خود را در طراحی غرفه و در کنار آن تحلیل و توصیف دقیق عناصری که در غرفه ارائه می­ دهند به طور کامل به نمایش بگذارند.
• طبق الگوی سمینار، نحوه ­ی نگارش مقاله، ارائه­ ی مطلب، تسلّط بر موضوع و استفاده از ابزار تکنولوژیک از اهمّیّت بالایی برخوردار است.
• قوانین نگارش مقاله و طرح پژوهشی
• تمام نکات ویرایشی مناسب یک طرح پژوهشی استاندارد رعایت شود.
• ترجیحاً عناوین مناسب و مختصر انتخاب شوند تا از پراکنده ­گویی جلوگیری شود.
• به جهت بهبود عملکرد شرکت­ کنندگان و ارتقای کیفیّت پژوهش، حوزه­ ی تحقیق و موضوع آن کوچک انتخاب شود و مطالعات عمیق باشد.
• چارچوب علمی یک مقاله به طور دقیق رعایت شود.(چکیده، مقدمه، طرح مسئله، روش تحقیق، مبانی نظری، طرح اصلی تحقیق ، نتیجه­ گیری و در پایان ثبت ­کردن درست منابع)
• به نکات ویرایشی و نگارشی، ذکر منابع درون­ متنی و منابع نهایی به دقّت توجّه شود.
• محورهای پژوهش
• حوزه­ ی مردم شناسی فرهنگی

-موسیقی­ های محلّی(ترانه ­های فولکلوریک، ضرب ­المثل­ ها، لالایی­ های مادران و … )

-خُرده­ فرهنگ­ های نوجوانان

-پوشاک و مُد

-تغذیه و ارتباط آن با پایگاه فرهنگی و قومی افراد

-سَبک­ های جدید گفتار و کارکرد آن در بین نوجوانان

-اُسطوره­ ها و اعتقادات فرهنگی

-سایر

• حوزه­ ی جامعه ­شناسی

-مسئله­ ی جنسیّت در نوجوانان

-نوجوان و اعتیاد

-آسیب­ های اجتماعی حاصل از طلاق والدین بر نوجوانان

-کودکان کار

-فقر و نوجوان

-مسئله­ ی آموزش نوجوانان

-سینما و نوجوان

-دغدغه ­های اجتماعی دخترانِ نوجوان

-شبکه ­های مجازی

-سایر

* در دوره ابتدایی چند محور محدود معرفی می­شوند و مربّیان و راهنماهای گرامی می­ توانند متناسب با قوانین مسابقات و خلّاقیّت کودکان موضوعاتی را طرح نموده و ارائه دهند.

• کودک و محیط زیست
• کودک و بازی­ های رایانه ­ایی
• کودکان و دوزبانگی
• تغذیه و مسئله ­ی اضافه ­وزن در کودکان
• تک­ فرزندی
• سایر….